Kaldırılan ve Son Hükümler Ekler
Madde 179- Bu Yönetmelik ekinde yer alan ekler; Yönetmeliğe dahildir.
Kaldırılan Hükümler
Madde 180- 18.06.1985 tarihinde yürürlüğe giren Karayolları Trafik Yönetmeliği ile bu Yönetmelikteki ek ve değişiklikler yürürlükten kaldırılmıştır.
Ek Madde 1- (Ek: RG-11/04/2003-25076)
Avrupa Birliği mevzuatına uyum sürecinde, ülkemizde tescil edilmiş ve bu Yönetmeliğin ikinci, üçüncü ve dördüncü maddesi ile düzenlenmiş motorlu araçlara hız sınırlayıcı cihazların takılmasına ilişkin esas ve usuller İçişleri Bakanlığınca belirlenir.
Belediyelerce kurulan elektronik sistemlerin Emniyet Genel Müdürlüğünce kullanılması
EK MADDE 2- (Ek:RG-9/9/2011-28049)
Belediyelerce kendi bütçe kaynakları kullanılarak, karayollarında can ve mal güvenliğini sağlamak, düzenli ve güvenli trafik akışını temin etmek amaçlarına hizmet etmek üzere kurulmuş veya kurulacak elektronik sistemlerin Emniyet Genel Müdürlüğünce trafik ihlallerinin tespiti amacıyla kullanılması durumunda, bu sistemler üzerinden yapılan aylık tespitlere dayanılarak düzenlenen trafik idari yaptırım karar tutanaklarında yer alan trafik idari para cezasının % 30’u oranındaki tutar, izleyen ayın sonuna kadar Emniyet Genel Müdürlüğü bütçesinden ilgili belediyelere sistem kullanımı hizmet bedeli olarak ödenir.
Bu madde kapsamında hizmetinden yararlanılacak elektronik sistemlerin taşıması gereken teknik özellikler, kurulması gereken yerler ve belediyelerle yapılacak protokollere ilişkin diğer şartlar ile uygulamaya ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığınca (Emniyet Genel Müdürlüğü) müştereken belirlenir.
Geçici Maddeler
Geçici Madde 1- 2918 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce edinilmiş ve çeşitli sebeplerle tescili yapılmamış olan tarımda kullanılan lastik tekerlekli traktörler ile varsa bunlara ait römork ve yarı römorklar ile motorlu bisiklet ve motosikletlerin tescil işlemleri, bu Kanunda değişiklik yapan 4199 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde tamamlanır. Bu süre gerektiğinde İçişleri Bakanlığınca 1 yıla kadar uzatılabilir.
Geçici Madde 2- 2918 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce satışı yapılmış olan araçların trafikte ve vergi kaydında malik olarak görülen eski sahiplerinin, bu Kanunda değişiklik yapan 4199 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde noterlikçe düzenlenen satış belgesi ile trafik şube veya bürolarına müracaatları halinde, önceki malik adına olan kayıt ve tescil işlemi silinerek son malik adına kayıt ve tescil işlemi yapılır. Ayrıca bu işlem, ilgili vergi dairesine bildirilir.
Geçici Madde 3 – 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 41 inci maddesinin 4199 sayılı Kanunla değişik (b) bendinde öngörülen A1, A2, B, C, D, E sınıfı sürücü belgesi alacak olanlarda aranan en az orta okul veya sekiz yıllık temel eğitimi bitirmiş bulunmaları şartı 31.12.1999 tarihine kadar aranmaz. İlkokul mezunu olmaları yeterli sayılır.
Geçici Madde 4 – (Ek: RG-18/05/2007-26526) (Değişik:RG-9/6/2008-26901)
Bu Yönetmeliğin 150 nci maddesinin beşinci, altıncı, yedinci, sekizinci, dokuzuncu ve onbirinci fıkraları yürürlüğe girinceye kadar, taşıtlarda sürücü yanındaki ön koltukta 10 yaşından küçük çocukların taşınması yasaktır.
Geçici Madde 5 – (Ek: RG-25/1/2008-26767)
31/12/2009 tarihine kadar Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda İşletmesi Müdürlüklerine teslim edilecek kamyon, otobüs, çekici ve tanker cinsi araçların hurdaya ayırma işlemleri, Hurda İşletmesi Müdürlüklerinin bulunduğu yerdeki trafik tescil kuruluşunca da yerine getirilebilir.
Özürlü işaretinin plakalar üzerinden kaldırılması
Geçici Madde 6 – (Ek:RG-9/9/2011-28049)
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce, özürlülere ait özel tertibatlı araçlar ile özürlülük derecesi % 90 ve üzerinde olan özürlüler adına tescil edilmiş özel tertibatı olmayan araçlara verilmiş olan ve üzerinde özürlülere mahsus işaret bulunan tescil plakaları, araç sahiplerinin istemeleri halinde veya zayi, yıpranma ya da aracın bir başka tescil kuruluşuna nakli durumunda ek-12/U ve ek-12/V`de nitelik ve ölçüleri gösterilen tescil plakaları ile değiştirilir.
Yürürlük
Madde 181- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 182- Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri, Bayındırlık ve İskan ve Ulaştırma Bakanları yürütür.
1 SAYILI CETVEL
Araçlarda Bulundurulması Gereken Techizat ile Bunların Niteliklerini Gösteren Cetvel
A) MOTORSUZ TAŞITLAR
Taşıt techizat durum ve Nitelikleri el arabaları (karayollarına çıkan) gövde göze çirkin görünmeyecek, taşınan maddeler yere dökülmeyecek veya akmayacak şekilde imal edilmiş olacak.
Fren zincir şeklinde olacak, arabayı tespit edebilecek.Ön ışık veya reflektör sol yanı belirtecek şekilde, 1 adet beyaz renkte olacak.Arka ışık veya reflektör sol yanı belirtecek şekilde, 1 adet kırmızı renkte olacak.
Koşumlar, ayar ve tanzim edilebilir şekilde, dizgin sağlam olacak; ısırma ihtimali bulunan hayvanlarda ağızlık bulunacak; nallar kışın buz çivileriyle mücehhez olacak veya şehir içlerinde, kaymayı önleyecek şekilde, lastik, çuval gibi malzeme ile sarılacak.
Ön ışık sol dış yanda, bir veya her iki yanda birer adet lamba bulunacak, beyaz renkte ışık verecek.Arka ışık veya reflektör sol dış yanda, bir veya her iki yanda birer adet kırmızı ışık veren lamba veya sağda ve solda birer adet kırmızı reflektör bulunacak.
Fren
Tekerleklerden birine veya bir kaçına tatbik edilecek arabanın kontrolünü sağlayacak ve yerinde tespit edebilecek; tekerleğin yolu bozmasına sebebiyet vermeyecek ve devamlı olarak yere sürtmeyecek.
Dingil uçları
Tekerlek poyralarından dışarı taşmayacak.
Far
Beyaz ışık verecek ve 20 metre önü aydınlata bilecek evsafta, önde, 1 adet lamba olacak.
Kuyruk lambası veya reflektör
Arkada, 1 adet, kırmızı renkte ışık veren lamba veya kırmızı reflektör olacak.
Fren
Emniyetle durmayı sağlayabilecek; ön ve arka tekerleklere kumanda edecek, birbirinden ayrı 2 adet olacak.
İhbar aleti
Normal olarak 30 metreden duyulabilecek ses çıkarabilen zil, korna veya benzeri ses aleti olacak.
Sandık (yük taşıyanlarda bulunan)
Sürücünün rahat ve emniyetle görüşüne ve kullanmasına engel teşkil etmeyecek, genişliği, 2 tekerleklilerde 80 cm, 3 tekerleklilerde 160 cm.’yi geçmeyecektir.
B) MOTORLU TAŞITLAR
Motorlu taşıtlarda bulundurulması zorunlu techizat ile bunların özellikleri “Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmelik” ile “Araçların Muayeneleri ile Muayene İstasyonlarının Açılması ve İşletilmesi Hakkında Yönetmelik” te gösterilmiştir.Araçların bu yönetmeliklerde belirlenmiş niteliklere uygun olması mecburidir.
C) HUSUSİYETLERİNE GÖRE ARAÇLARDA BULUNDURULACAK TECHİZAT
Taşıt Techizat Durum ve Nitelikleri
Ücretle yolcu taşıyan motorlu taşıtlarda iç lamba taşıtın içini aydınlatacak, sürücünün gözünü almayacak, beyaz ışıklı olacak.Taksi otomobillerinde taksimetre Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca tespit edilen özelliklere sahip olarak imal edilmiş olacak, yolcu tarafından görülebilecek şekilde araç içerisinde monte edilmiş ve her zaman kullanılır durumda bulunacaktır.
Otobüs, kamyon ve çekicilerde takoğraf sürücünün araç kullanma, dinlenme süreleri ile araç kullanırken yaptığı hızı belirleyecek, nitelikleri fonksiyonları ve teknik özellikleri bakımından Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca hazırlanan takograf teknik şartnamesine uygun olacaktır.
N3 sınıfı kamyon ve çekiciler ile azami ağırlığı 10 tonu aşan M3 sınıfı otobüslerde hız sınırlayıcı cihaz (Ek: RG-11/04/2003-25076)
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca hazırlanarak Resmi Gazete’nin 5/6/2002 tarih ve 24776 sayısında yayımlanarak yürürlüğe giren Motorlu Araçların Hız Sınırlayıcı Donanımları ve Bunların Takılması ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliğine uygun olacaktır.
1- Taksi otomobilleri
Ayırıcı işaretler kenarları 105×320 mm. ebadında, ışık geçiren 3 mm. kalınlığında, krom sarısı renginde, pleksiglastan imal edilmiş her iki yüzünde “TAKSİ” yazılı bulunan, çelik veya eloksalli alüminyumdan imal edilmiş bağlantı ayağı ile aracın üzerine monte edilmiş olacaktır.
Ayrıca TAKSİ kelimesinden başka hiçbir yazı bulunmayacak, geceleri boş iken yakılacak, yolcu alındığında içeriden söndürülebilecek şekilde imal edilmiş olacaktır.
2- Dolmuş otomobilleri
Taşıtı, ön cam hariç olmak üzere camların hemen altından çevreleyen, numunesine uygun zıt renkte ve 10 santimetre genişliğinde düz bir kuşak bulunacaktır.Ayrıca, taşıtın tavanının üst ön kısmında çalıştığı hattı gösteren numunesine uygun bir levha bulunacaktır.
3- Okul Taşıtları
Taşıtın arkasında “OKUL TAŞITI” yazısını havi numunesine uygun renk, ebat ve şekilli bir kuşak ile ayrıca öğrenci indirilip bildirilmesi sırasında kullanılacak en az 30 santimetre çapında olup, üzerinde siyah “DUR” yazılı kırmızı ışıklı bir lamba bulunacaktır.
4- Sürücü adayı belgesi ile kullanılacak araçlar taşıtın ön ve arkasından, kullananın aday olduğunu gösterecek şekilde numunesine uygun levha bulunacaktır.
5- Genişliği 255 cm’yi geçen ve münhasıran tarım işlerinde kullanılmak üzere imal edilmiş araçlar, yol bakım araçları, iş makineleri, kurtarıcı araçlar, bunları taşıyan özel taşıyıcı araçlar, tarım ürünleri taşıyan ve lastik tekerlekli traktörle çekilen römorklar ve hayvanla çekilen arabalar ve Karayolları Genel Müdürlüğünden izin alınarak trafiğe çıkacak araçlar (Değişik:RG-09/09/1997-23105)
Ayırıcı işaretler bu araçların trafiğe çıkışlarında, ön ve arkalarına en az 150 metreden görülebilecek ve en az 50 metreden rahatça okunabilecek şekilde yansıtıcı malzeme ile kırmızı zemin üzerine beyaz harflerle yazılacak ve en az 180×24 santimetre ebadında (Geniş Araç), (Geniş Yük), (Uzun Araç), (Uzun Yük), (Geniş ve Uzun Yük) ve (Geniş ve Uzun Araç) ibareleri yazılı birer levha bulunacaktır.
Kamyonet ve kamyon ile bunların römorkları (Ek:RG-09/09/1997-23105) arkadan çarpmaya karşı koruma çerçevesi arka uzunluk ölçüsü 100 cm.’den fazla ve yüksüz durumda iken üst yapı alt kısmı yerden 70 cm.’den yüksek olan motorlu araçlar (Kamyonet ve Kamyon) ile bunların römorkları arkadan çarpmaya karşı bir çerçeve ile donatılmalıdır. Araçların İmal Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmeliğin 112 nci maddesinde belirtilen bu çerçeve, arkadan çarpan aracın, öndeki araç altına girmesini önlemelidir.
Traktör römorkları, kamyon ve çekiciler arka işaret levhası traktör römorkları, kamyon ve çekicilerin arka kısımlarına, Avrupa Topluluğu Direktifleri ve Avrupa Ekonomik Komisyonu Regülasyonları ECE 69 ve ECE 70’e uygun iki adet işaret levhası takılır.
Traktörlerde (Ek: RG-11/04/2003-25076) flaşörlü, yanıp sönen, sarı ışıklı, dönerli, uyarı lambası tekerlekli Tarım veya Orman Traktörleri Tip Onayı Yönetmeliğindeki şartlara uygun olacaktır.Otomobil, minibüs, kamyonet, otobüs, kamyon, çekici ve tehlikeli madde taşıyan bütün araçlar
Yangın söndürme cihazı araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmelikte gösterilen adet ve nitelikte olacaktır.Otomobil, minibüs, otobüs, kamyonet, kamyon, çekici araçlar, lastik tekerlekli traktör yedek malzeme ve takımlar kriko, bijon anahtarı, dış ışık donanımı için birer adet yedek ampul, pense, tornavida, seyyar lamba veya el feneri, karlı ve buzlu günler için bir çift patinaj zinciri, çekme halatı.Bütün motorlu araçlar (Motosiklet ve motorlu bisiklet hariç) reflektör
Normal hava şartlarında en az 150 metreden net olarak görülebilecek kırmızı ışık yansıtan veya veren, numunesine uygun en az 2 adet gereç bulunacaktır.Otobüs, kamyon ve çekiciler engel İşaretikarayolu üzerinde arıza veya uzun süreli bırakılması halinde, normal hava şartlarında en az 150 metreden net olarak görülebilecek, 150×25 cm ebadında ve Avrupa Topluluğu Direktifleri ve Avrupa Ekonomik Komisyonu Regülasyonlarından ECE 70’deki teknik şartlara uygun bir adet engel işareti bulunacaktır.
Şehirlerarasında yolcu taşıyan (motosiklet ve lastik tekerlekli traktör hariç) bütün motorlu araçlar stepne daima kullanılabilir durumda bulundurulacaktır.Otobüslerde ve azami yüklü ağırlığı 3.5 tondan fazla motorlu araçlarda (paletli araçlar hariç) ve azami yüklü ağırlığı 750 kg.dan fazla iki dingilli römorklar (yarı römorklar hariç)
Tekerlek takozu 1 adet bulunacaktır. Bunlar gereği kadar tesirli ve kolay kullanılır olacaktır.Üç veya daha fazla dingilli motorlu taşıtlarda, yarı römorklarda ve azami yüklü ağırlığı 750 kg.dan fazla olan tek dingilli römorklar
Tekerlek takozu 2 adet bulunacaktır. Bunlar gereği kadar tesirli ve kolay kullanılır olacaktır.
Azami sürati saatte 10 kilometreden az olan araçlarda kullanılabilir.Lastiksiz tekerlek yola temas eden kısmının 1 santimetre genişliğine düşen statik yük 125 kilogramı geçmeyecek; çivi gibi yola zarar verecek şekilde bulunmayacak, kenarları yuvarlatılmış olacaktır.(Değişik satır: RG-18/05/2007-26526)
Otomobil, kamyon, kamyonet, çekici ve her çeşit arazi taşıtları, şehirlerarası otobüsler ve minibüsleremniyet kemeriEEC-77/541 sayılı AT Direktifi veya ECE-R-16 sayılı AEK Düzenlemesine uygun nitelikte olacaktır.(Ek satır: RG-18/05/2007-26526)
(Değişik:RG-9/6/2008-26901)(2)
M1, M2, M3, M1G, N1, N2, N3 ve N1G sınıfı araçlar çocuk bağlama sistemleriTSE, ECE, R 44 (Güç Tahrikli Taşıtlarda Çocuk Oturakları İçin Bağlama Tertibatının Onayı İle İlgili Hükümleri) ile 77/541/AT Yönetmeliği veya TSE ECE R 16
(Motorlu Taşıtlar;
I. Güç Tahrikli Taşıtlarda Emniyet Kemerlerinin, Bağlama Sistemlerinin, Çocuk Bağlama Sistemlerinin Ve İsofix Çocuk Bağlama Sistemlerinin,
II. Emniyet Kemerleri, Bağlama Sistemleri, Çocuk Bağlama Sistemleri Ve İsofix Çocuk Bağlama Sistemleri İle Donatılmış Taşıtların,onayı ile ilgili hükümler)’e uygun durumda olacaktır.
Buna göre ağırlıklara göre gruplandırma aşağıdaki gibidir:
a) Grup 0; kütlesi 10 kg’a kadar olan çocuklar için,
b) Grup 0+; kütlesi 13 kg’a kadar olan çocuklar için,
c) Grup I; kütlesi 9 kg ile 18 kg arası olan çocuklar için,
d) Grup II; kütlesi 15 kg ile 25 kg arası olan çocuklar için,
e) Grup III; kütlesi 22 kg ile 36 kg arası olan çocuklar için
(Ek satır: RG-18/05/2007-26526)
Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre yetki belgesi almış yolcu taşımacılığında kullanılan araçlarda boyun korsesi her 10 koltuk için en az 1 adet olacaktır.Motorlu bisiklet ve motosiklet (Yük motosikleti hariç) koruma başlığı sürücü ve taşınması halinde yolcular için; yanmayacak ve başı, ısı, çarpma ve dış tesirlere karşı koruyacak, görme ve işitmeye engel olmayacak, kolay takılıp çıkarılacak motosiklet ve motorlu bisiklet (Yük motosikleti hariç) koruma gözlüğü sürücüler için; gözü dış tesirlere karşı koruyacak, görüşe engel olmayacak, normal görüşü bozmayacak renkli veya renksiz (başlığın gözlüğü varsa ayrıca gözlük istemez.)
Bisiklet, motorlu bisiklet ve motosiklet reflektif işaret sürücüler, gece seyahatlerinde görünürlüklerini sağlayacak şekilde giyinecekler veya giysilerine reflektif işaret takacaklardır.Otomobil sağır ve dilsizlerin araçlarını belirten işaret örneğine uygun şekilde, aracın arkasında sağ ve sol tarafta 2 adet.
Otomobil sağır ve dilsizlerin geriyi görme aynaları en az içte 1, dışta sağda ve solda 2 adet bulunacak ve sürücünün ön görüş sahası dışındaki, kendisini ilgilendiren bütün trafik hareketlerini açıkça görmesini sağlayacak şekilde ve boyutlarda yapılmış ve yerleştirilmiş olacaktır.
Yük taşıyan her türlü şehiriçi, şehirdışı nakliyat yapan kamyon ve kamyonetler yüklü ve yüksüz ağırlıkları belirleyen işaretler kasanın arka kapak ortasında, 24×24 cm. ebadında ve yüklü yüksüz ağırlıkları gösteren 1 adet madeni levha bulunacaktır.
(Değişik satır: RG-18/05/2007-26526) 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamına giren ve trafik komisyonları kararı ile plaka tahdidi uygulanan il ve ilçelerde ticari amaçla çalışan taksi otomobillerinde Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre yetki belgesi almış yolcu taşımacılığında kullanılan araçlarda telsiz veya haberleşme cihazı şehir içerisinde ticari amaçla çalışan taksi otomobillerini belli bir merkez aracılığı ile müşteri adreslerine sevk etmeye yarayan telsiz cihazı veya benzeri haberleşme cihazıdır. Taşıma esnasında taşıtın çalışma düzenini olumsuz bir şekilde etkilemeyecek, çalışır vaziyette telsiz veya benzeri haberleşme cihazı olacaktır.
Ticari taksi otomobilleriyle kamyon, çekici ve tehlikeli madde taşıyan araçlar oto koruma sistemi dışarıdan görülebilecek şekilde araçların en az 2 ön farı ile ön camına ve 2 yan camına ve araç sahipleri tarafından istenildiği takdirde aracın madeni parçaları üzerine “Oyum-yazım” metoduyla o aracın tescil plakasının yazılması suretiyle elde edilen, numunesine uygun oto koruma sistemidir.
Üzerinde tescil edildiği trafik kuruluşunun tescil plaka sıra numarası yazılı koruma sistemi olan bir aracın, başka bir il veya ilçe trafik kuruluşuna nakil suretiyle tescil edilmesi halinde; “Oyum- yazım” metoduyla yazılan yazılar sildirilerek, o il veya ilçe trafik kuruluşunca verilen tescil plakası yeni şekliyle yazdırılır.
(Ek satır:RG-9/6/2008-26901) M2 ve M3 sınıfı araçlar emniyet kemeri sembolü bu yönetmeliğin ekindeki (Ek:41)’de yer alan sembol (mavi alt zemin üzerine beyaz şekil), emniyet kemeri ile donatılmış her türlü oturma pozisyonunda görülebilecek bir şekilde yer alacaktır.
2 SAYILI CETVEL
Araçlarda Bulundurulması İhtiyari Techizat ile Bunların Niteliklerini Gösteren Cetvel Techizat
Nitelikleri (Mülga: RG-18/05/2007-26526)
Bayrak gönderi eğilip bükülmeyen bir şekilde yapılmış ve üzerinde herhangi bir ışık tertibatı bulunmamak şartıyla, bisiklet ve motosikletlerde ön tekerlek hizasında, diğer araçlarda, milli bayrak için gidiş yönüne göre sağ ön tarafta, diğer flama ve forslar için sol tarafta bulunabilir.
Özel levhalar karoser üzerine takılacak; aracın cins veya ticari şeklini gösterecek, ışıklı veya ışıksız olabilecektir.(Mülga:RG-18/05/2007-26526)
(Mülga:RG-18/05/2007-26526)Özel yazı, şekil ve semboller araç işleticisinin ticari ad ve ünvanı ile işletmeci kuruluşun tanıtımına yönelik reklam mahiyetindeki yazı ve resimleri aracın yan karoseri üzerinde bulunabilir. Otobüs ve minibüslerin arkalarına sadece işleticinin ticari ad ve ünvanı yazılabilir.
Geri aydınlatma lambası, sis lambası, dörtlü acil uyarı lambası, cam içi stop lambası, rüzgarlık motorlu araçlarda bulunduğu takdirde, Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen niteliklere uygun olacaktır.
Projektör
Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen niteliklere uygun olacaktır, sürücü mahalinden ayarlanacak, takılabilmesi için trafik tescil kuruluşlarından izin alınacaktır. (Özel amaçlı taşıtlar hariç)
Oto koruma sistemi
(Ek: RG-18/04/2007-26497)
Ticari taksi otomobilleriyle, kamyon, çekici ve tehlikeli madde taşıyan araçların dışında kalan diğer taşıtların sahipleri tarafından istenildiği takdirde 1 sayılı Cetvelde yer alan oto koruma sistemi (Oyum-yazım) numunesine uygun olarak yazdırılabilir.
Özel güvenlik bölmesi
(Ek: RG-18/04/2007-26497)
Taksilere, müşterilerin araç sürücüsü ile iletişim ve temaslarını engelleyen ve özellikleri 24/10/2004 tarihli ve 25620 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmelikte belirtilen zırhlı ara bölme konulabilir.
Işıklı acil durum uyarı sistemi
(Ek: RG-18/04/2007-26497)
Taksilerde oluşabilecek acil durumlarda kullanılmak üzere, taksi sürücüsü tarafından acil durum düğmesine basmak suretiyle dışarıya kırmızı ışık veren, taksi tepe lambasının altına monte edilen, en az 300×10 mm boyutlarında, ön ve arkadan görülebilecek şekilde ışıklı acil durum uyarı sistemi konulabilir. Uyarı lambasının belirli noktalarda sağlaması gereken ışık şiddeti değerleri ECE-7 Regülasyonunda S3 kategorisi stop lambaları için verilen değerleri sağlamalıdır.
Acil çağrı sistemi
(Ek:RG-18/04/2007-26497)
Taksilerde oluşabilecek acil durumlarda kullanılmak üzere, taksi sürücüsü tarafından acil çağrı düğmesine basmak suretiyle araç takip merkezine acil durum uyarısı gönderen acil çağrı sistemi konulabilir.
3 SAYILI CETVEL
(Mülga: RG-18/05/2007-26526)
4 SAYILI CETVEL
PSİKO-TEKNİK DEĞERLENDİRME VE PSİKİYATRİ UZMANI MUAYENESİNDE SÜRÜCÜLERDE ARANILACAK ŞARTLAR İLE DEĞERLENDİRME VE MUAYENEYE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR
Amaç
Psiko-teknik değerlendirmenin amacı, sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerini objektif yöntemlerle ölçmek ve değerlendirmektir.
Tanım ve Kapsam
Psiko-teknik değerlendirme; sürücülerin sahip oldukları güvenli araç kullanmalarını sağlayan zihinsel ve psikomotor yetenek düzeylerinin; bu yetenek alanlarında tanımlanan bilgisayar destekli testler aracılığı ile ölçülmesidir.
Psiko-teknik Değerlendirme Yapmaya Yetkili Kuruluş ve Kişiler
Psiko-teknik değerlendirme, bu Cetvelde belirtilen usul ve esaslara göre ve yine bu Cetvelde tanımlanmış altyapı özelliklerine sahip, resmi ve özel kuruluşlar bünyesinde oluşturulan ve il sağlık müdürlüğü tarafından yetkilendirilmiş merkezlerde çalışan psikolog ünvanına sahip kişiler tarafından yapılır.
Psiko-teknik Değerlendirme Merkezinin Taşıması Gereken Nitelikleri
Merkezin genel özellikleri;
a) Psiko-teknik değerlendirme için gereken bilgisayar destekli test gereçleri ile teçhizatlandırılmış olması,
b) Bu hizmeti verebilecek uygun çalışma mekanına sahip olması (psikolog için çalışma odası, sürücüler için bekleme bölümü, tuvalet ve benzerleri),
c) Psiko-teknik değerlendirmeleri yapmak üzere psikolog istihdam edilmiş olması,
d) Genel çalışma mekanından ayrı ve aşağıdaki özelliklere sahip, sürücülere psiko-teknik değerlendirme uygulaması için ayrılmış oda veya odaların bulunması;
1) Sessiz,
2) Genel çalışma ortamından etkilenmeyen,
3) Uygulama esnasında giriş çıkışlara kapalı,
4) En az 3 metre kare büyüklüğünde,
5) Havalandırma olanağına sahip,
6) İyi ışıklandırılmış,
7) Duvarları açık renkle boyalı,
8) Dikkati dağıtacak çok fazla materyal olmamalı (duvarlarda resimler, müzik, saat ve benzeri),
9) Teste katılan kişinin oturacağı ergonomik, tekerlekli ve kolsuz en az bir büro koltuğu olmalı,
10) Birden fazla sisteme sahip merkezlerde grup uygulaması yapmak üzere, sistemler aynı odaya yerleştirilebilir. Ancak, oda yeterince büyük olmalı ve sistemler oda içinde adayların birbirini izlemesini engelleyecek şekilde, birbirinde paravanla ayırılarak, konumlandırılmalı,
11) Maksimum performans sergilemeye uygun olacak şekilde ısısı ayarlanmış olmalı.
İl Sağlık Müdürlüğünce Yürütülecek Yetkilendirme İşlemi
Psiko-teknik değerlendirme merkezi açmak isteyen kişi aşağıda belirtilen belgeler ile işyeri açmak istediği ilin il sağlık müdürlüğüne başvurur.
a) Başvuru sahibinin psiko-teknik değerlendirme merkezi açmak istediğine dair dilekçe,
b) Merkezde çalışacak kişinin psikolog ünvanını (Üniversitelerin Fen-Edebiyat ve Edebiyat Fakültelerinin 4 yıllık Psikoloji Bölümü mezunları) taşıdığını belgeleyen diplomanın noter tasdikli örneği (Merkezde çalışacak psikologların birden çok olması durumunda herbiri için ayrı belge istenir),
c) Psiko-teknik değerlendirme merkezinin onaylı krokisi,
d) Merkezde, psiko-teknik değerlendirme için kullanılacak ve bu Cetvelde genel esas ve usulleri belirtilen trafik alanda geliştirilmiş bilgisayar destekli testlerin Türkiye toplumu özelliklerine göre hazırlanmış norm çalışmasına sahip olduğunu gösterir belge örneği,
e) Merkezde kullanılacak bilgisayar destekli testleri kullanabilmek için yetkilendirilmek istenen psikoloğun bu Cetvelde tanımlanan özellikleri içeren eğitimi aldığına dair belge (Merkezde çalışacak psikologların birden çok olması durumunda herbiri için ayrı belge istenir).
Belgeleri tam ve geçerli olan başvuru sahibine ait merkez, il sağlık müdürlüğü elemanlarınca, başvuru tarihinden itibaren en geç 1 ay içerisinde bu Yönetmelikte tanımlanan usul ve esaslara uygun olup olmadığı yönünden yerinde denetlenir. Uygun bulunduğu takdirde işyerine (örnekleri bu Cetvelde yeralan) Psiko-teknik Değerlendirme Merkezi Çalışma Uygunluk Belgesi ve başvuruda beyan edilen psikoloğa (ya da psikologlara ayrı ayrı olmak üzere) Psiko-teknik Değerlendirme Uygulama Yetki Belgesi düzenlenir.
Bilgisayar Destekli Psiko-teknik Değerlendirme Testlerin Türkiye Toplumu Özelliklerine Göre Hazırlanmış Norm Çalışmasına Sahip Olduğunun Belgelenmesi
Bu Cetvelde tanımlanan yetenek alanları için geliştirilmiş bilgisayar destekli psiko-teknik değerlendirme testlerinin merkezlerde sürücülere uygulanmadan önce Türkiye toplumu özelliklerine göre hazırlanmış norm çalışmasına sahip olması esastır. Norm çalışması, söz konusu psiko-teknik değerlendirme amaçlı test sistemlerini geliştiren kuruluş tarafından gerçekleştirilir. Ancak, söz konusu norm çalışmasının özelliklerinin alan ile ilgili meslek kuruluşunca oluşturulacak bilimsel kurul tarafından onaylanmış olması gereklidir. Onay belgesine sahip olmayan test sistemleri Türkiyede kullanılamaz.
Psiko-teknik Değerlendirme Uygulama Eğitiminin Özellikleri
Bilgisayar destekli psiko-teknik değerlendirme uygulama eğitimleri, psiko-teknik değerlendirme amaçlı kullanılan test sistemlerini geliştiren kuruluş tarafından gerçekleştirilir. Ancak, aşağıda temel özellikleri belirtilen eğitim programına ait müfredat ve eğitim yapısının alan ile ilgili meslek kuruluşunca onaylanmış olması gereklidir.
a) Sürücünün bu Cetvelde sayılan herbir yeteneğini ölçmeye yönelik geliştirilen bilgisayar destekli test sistemlerinin kullanılması ve uygulanması,
b) Herbir test sonucu elde edilen bulguların belirlenmiş normalara göre değerlendirilmesi.
Psiko-teknik Değerlendirme Merkezlerinde Tutulması Gereken Kayıtlar
Merkezlerde test süreçlerinin takibi, arşivleme ve denetleme amaçları ile aşağıdaki kayıtların ve belgelerin bulundurulması zorunludur.
a) Psiko-teknik Kayıt Defteri: Psiko-teknik değerlendirme yaptırmak üzere merkeze başvuran sürücülerin kimlik bilgilerini ve raporun bir örneğini aldıklarına dair imzalarını içeren defterdir (Defteri İl sağlık müdürlüğünce onaylandıktan sonra kullanılır).
b) Psiko-teknik Değerlendirme Raporları Dosyası: Sürücülere uygulanan psiko-teknik değerlendirmeye ait bilgisayar çıktılarının ve rapor örneklerinin saklandığı dosyadır.
c) Denetim Defteri: İl sağlık müdürlüğü elemanlarının (ve var ise ilgili meslek kuruluşunun görevlendirdiği elemanlar ile işbirliği halinde) en az yılda 1 kez olmak üzere yapacağı denetim sonuçlarının kaydedildiği defterdir (Defter il sağlık müdürlüğünce onaylandıktan sonra kullanılır).
Psiko-teknik Değerlendirmede İncelenecek Sürücü Özellikleri
Psikoteknik değerlendirmede sürücü özelliklerinden aşağıda belirtilen yetenekler bu amaçla geliştirilmiş bilgisayar destekli testler aracılığı ile ölçülür;
1) Zihinsel Yetenek ve Beceriler
A) Dikkat: Dikkat; algılama sürecinin testin içeriğini oluşturan çeşitli uyaranlar arasından, sadece test kapsamında kritik uyaran olarak belirlenmiş olanlar üzerine yönlendirilmesi, sık aralıklarla ve sürekli olarak gelen bu kritik uyaranların seçici algılama ile fark edilmesi sürecinde incelenmelidir. Dikkat düzeyini ölçmek üzere geliştirilmiş testler aşağıdaki özellikleri taşımalıdır:
1) Dikkat, “performans hızı”, “performans kalitesi” ve “performanstaki tutarlılık” değişkenleriyle değerlendirilmeli ve dikkat düzeyi, bu üç değişkenin bileşkesi dikkate alınarak sayısal olarak ifade edilmelidir.
Kullanılacak dikkat testinde veri elde edilmesi gereken kriterlerden, performans kalitesi, görevin ne kadar hatasız yerine getirildiğini göstermelidir ve sunulan kritik uyaranlardan kaç tanesine doğru tepki verildiği ile ölçülmelidir. Dikkatin yoğunlaştığı ortamlarda fark edilen uyaranlara dört farklı tepki verilebilir. Bunlardan, atlanan uyaranların ve yanlış alarm tepkilerinin fazla olması dikkat düzeyindeki düşüklüğü göstermesi nedeniyle, ayrıca sayısal olarak ifade edilmelidir.
TEPKİ
Evet
Hayır
Kritik uyaranın
VAR OLDUĞU koşul
Doğru
Atlanan
Kritik uyaranın
VAR OLMADIĞI koşul
Yanlış Alarm
Negatif Doğru
2) Performans hızı, test kapsamında kritik uyaranların kaç saniye içinde fark edildiği üzerine kurulu olmalıdır. Kritik uyaranların tümüne verilen tepkilerin hızının öncelikle medyan değeri veya aritmetik ortalaması açısından değeri verilmelidir.
3) Performans hızı ve kalitesi hakkındaki iki bulgu ilişkilendirilerek norm grubu ile karşılaştırılmalıdır. Bu karşılaştırmanın “Performans hızı/ Performans Kalitesi Diagramı” olarak grafiksel özeti, bilgisayar tarafından yorumlamada kolaylık sağlamak için hazırlanmalıdır. “Kontrollü ve tepkisel çalışma tarzı”, yavaş ve hatasız performans ile tanımlanmalı; “düşünmeden hareket edilen tarz” ise, hızlı ama hatalı tepkiler ile karakterize edilmelidir.
4) Bir dikkat testinden geçerli ve güvenli bir sonuç alabilmek için test en az 10 dakika sürecek şekilde yapılandırılmış olmalıdır. Performanstaki tutarlılık, dikkat düzeyinin bu süre içinde ne düzeyde değişim gösterdiği üzerine kurulmalıdır ve tepkilerin zaman içindeki dağılımı grafiksel olarak ifade edilmelidir.
5) Görüş alanı açısından dikkat düzeyini yorumlayabilmek için, testte verilen uyaranlardan seçilmesi gereken uyaranlar bilgisayar ekranı üzerinde dört görüş alanı üzerinde dağılmalı ve atlanan veya yanlış tepki verilen uyaranların nerede yoğunlaştığı incelenebilmelidir.
B) Anlama ve Değerlendirme (Muhakeme) Yeteneği: Anlama ve değerlendirme yeteneği, analitik düşünce becerisinin kullanıldığı, olgulara ilişkin ipuçlarından anlamlı sonuçlar çıkarma ve olgular arasındaki bağıntıları sağlayan prensipleri anlayabilme süreci üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.
1) Sözel olmayan testler ile ölçülmelidir.
2) Farklı yaş, eğitim düzeyleri için norm grupları oluşturularak bilgisayar tarafından otomatik karşılaştırması yapılabilmelidir.
3) Sorular muhakeme yeteneğini ölçebilecek kadar istatistiki açıdan yeterli sayıya sahip olmalıdır. Sorular zorluk derecelerine göre gruplanmış olmalı ve bunların dağılımı, test geneline rastgele ancak eşit sayıda olmalıdır. Böylece, kişinin aynı test içinde muhakeme yeteneği açısından çıkabileceği en yüksek düzey gözlenebilmelidir.
4) Aynı testin, daha yüksek eğitim düzeyleri için ya da standart testte en yüksek performansı göstermiş kişilere gerektiğinde uygulanmak üzere gelişmiş versiyonlarının bulunması gereklidir.
C) Hız ve Mesafe Algılama: Hareket halindeki objelerin hareket hızlarının ve hedefe olan uzaklıklarının tahmin edilebilmesi üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.
1) Testte, hareket hızı ve hedefe uzaklığı değişken olan bir obje olmalı ve bu özellikleri kişinin ne kadar iyi gözlemleyebildiği incelenmelidir.
2) Yetenek hakkında kesin bir yargıya varabilmek için, testi oluşturan soru/deneme sayısı yeterli olmalı (en az 20, en fazla 30 deneme) ve her denemede gösterilen performans birbiriyle tutarlı olmalıdır.
3) Kişinin tahminlerinde kendisini ne kadar riske attığı, hız ve mesafe algılamasının operasyonel tanımı olarak alınmalı ve grafiksel olarak ifade edilebilmelidir. Sürücülerin tehlikeden uzak kalacak şekilde temkinli davrandıklarını gösteren bir performans sergilemesi esastır.
D) Geniş Görüş Alanı İçinde Uyaran Fark Etme: Geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme becerisi, 140 derecelik görüş alanı içinde, kişinin uyaranları en uzak hangi noktada fark ettiği ve fark ettiği anda doğru tepkiler verip vermediği üzerine kurulu bir test ile ölçülmelidir.
1) Her iki göz için, geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme becerisini ölçmek üzere özel olarak geliştirilmiş bir test enstrümanı ile, başın sağ ve sol ekstrem yanlardan gelen ışıklı uyaranların hangi açısal değerde fark edildiği ölçülmelidir.
2) Bu beceriyi ölçen testlerin yapısı gereği, kullanılacak testte, kişinin dikkatini sadece görüş alanı dışındaki uyaranlara yoğunlaştırmasını engellemek üzere, görüş alanı içinde bir başka görev ile ilgilenmesi sağlanmalıdır. Böylece, görüş alanı içinde yoğunlaşma noktası olarak adlandırılabilecek yerde bir iş ile uğraşırken, sağ ve soldan gelen farklı uyaranların ne hızla fark edildiği ve iki farklı görevin kişi tarafından karıştırılarak tepkilerini olumsuz yönde etkileyip etkilemediği ölçülmelidir.
E) Şekil Algılamada Görsel Süreklilik: Şekil algılamada görsel süreklilik, şekil algılamasında seçici davranmayı sağlayan kriterleri sürekli takip etme becerisini ve bu kapsamda verilen tepkilerin hızını dikkate alan bir test ile ölçülmelidir.
1) Şekil algılama testi trafik ortamına doğrudan ilişki sağlamak açısından trafik işaretlerinden oluşmalıdır.
2) Trafik işaretlerini belirli bir prensibe göre takip etme ve seçme süreci yaratılmalıdır. Bu seçici kriter bir trafik işareti ile bir rakam arasındaki bağıntının kurulması şeklinde yapılandırılmalıdır.
3) Görsel sürekliliği değerlendirmek için, test 30 ila 40 denemeden oluşmalıdır.
4) Testin toplam kaç dakikada bitirildiği, belirli bir işaretin kaç saniyede fark edilerek tepki verildiği ölçülmelidir.
5) Toplam zamanın kısa ya da uzun olması, algılama hızı ile basit ve somut olguların ne kadar kolay kavranabildiğini göstermelidir.
2) Psikomotor Yetenek ve Beceriler
A) Tepki Hızı: Uyaranın fark edilmesi ile tepkinin ortaya konulması arasında geçen zaman tepki hızı olarak değerlendirilmelidir.
1) Tepkiye karar verilmesi (karar verme hızı) ile tepkinin gösterildiği (motor tepki hızı) zaman ayrı ayrı incelenebilmelidir.
2) Tepkilerin ne kadar hızlı olduğu kadar, ne kadar doğru olduğu da incelenmelidir. Bu amaçla farklı görsel ve akustik uyaranlar sunulmalı, tepkiler eller ve ayaklarla verilmelidir. Hangi uyarana hangi tepkiyi vereceği belirlenerek bu kapsamda performans kalitesi incelenmelidir. Sunulan uyaranlara verilen tepkiler, tepki matrisi şeklinde sunularak, hatalı tepkilerin yoğunlaştığı uyaranlar gözlenmelidir.
3) Uyaranların sunum hızı, yavaştan daha hızlıya doğru farklı alttestler halinde düzenlenmeli ve uyaran sunum hızındaki değişikliklere kişinin ne düzeyde uyum sağlayabildiği incelenmelidir.
4) Uyaranlara verilen doğru tepkiler, yanlış tepkiler, atlanan uyaranlar ve geç tepkiler grafiksel olarak ifade edilmelidir.
B) Koordinasyon Düzeyi: Koordinasyon, bir görev yerine getirilirken doğru tepkilerin verilebilmesi için, aynı anda farklı uzuvların hareketlerinin uyumlandırılma düzeyi ile ölçülmelidir.
1) Küçük bir alan içerisinde kişinin el ve parmak hareketlerinde gösterdiği koordinasyon, sürat ve doğruluk incelenmelidir. Performans kalitesi, testte kullanılacak kontrol kolunun, düğmesinin ya da direksiyonun iki elin eşgüdümlü hareketiyle kontrol edilmesi, bir hedefe yönelik olarak konumun tutulabilmesi ve kişinin çevresel uyaranları da dikkate alarak konumunu koruyabilmesi ölçülmelidir. Performans kalitesi, hedeften sapma düzeyi (hata yüzdesi) olarak ifade edilmelidir.
2) Görsel bir uyaranın büyüklüğü, biçimi, hızı ve yönüne ilişkin görsel bilgilerin doğru motor faaliyete çevrilebilme düzeyi incelenmelidir. Ayakların ve ellerin doğru yerlerde kullanılması gerekir.
3) Testin ileri aşamalarında, dikkat dağıtıcı uyaranlara karşı dahi koordinasyonun korunup korunamadığı incelenmelidir. Dikkat dağıtıcı uyaranlara bağlı hedeften sapma düzeyi ölçülebilmelidir.
4) Performansta tutarlılık, test sürecinde, her denemede performansta iyileşme kaydedilip edilmediği açısından belirlenmelidir. Deneyimden yararlanarak, belirli prensiplere bağlı kalarak vücut fonksiyonlarını kontrol altında tutmayı öğrenebilmek sürücülük için esastır. Bu gelişim grafik gösterge olarak ifade edilmelidir.
5) Her denemenin ne kadar sürede tamamlandığı, performans hızını belirleyecek şekilde ölçülmelidir.
Psikoteknik Değerlendirmede Kullanılan Test Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Kullanılan test sonuçlarının değerlendirilmesinde herbir test başlığı altında aşağıda belirtilen ölçütler dikkate alınır;
Dikkat
1) Türkiye normuna göre, 40’ıncı yüzdelik dilimden daha düşük puan alanların dikkat düzeyi düşük kabul edilir.
2) Yanlış alarm ve atlanan uyaranlar, test sunum alanı içinde belirli bir bölgeye (sağ ve sol ekstrem noktalar gibi) yoğunlaşmış olmamalıdır. Sağ ve sol ekstremde yoğunlaşma gözlendiğinde, geniş görüş alanı içinde uyaran fark etme testi sonuçları ile birlikte yorum yapmak gerekir.
3) Seçici dikkate bağlı tepki hızı 1.50 saniyeden daha fazla zaman almamalıdır.
4) Peformansın tutarlılığını gösteren grafik bulguda, tepki hızları arasındaki standart sapma puanı çok yüksek olmamalı, uyaranların bulunduğu sunum alanına göre tepki hızları çok fazla değişkenlik göstermemelidir.
5) Performans hızı ile kalitesi arasındaki ilişkiyi özetleyen grafikte, kişinin yer alacağı karşılaştırmalı grup “hızlı ve hatasız” ya da “yavaş ve hatasız” kategorilerinde olmalıdır. “Hızlı ve hatalı” kategorisindeki kişiler risk teşkil eder.
Anlama ve Değerlendirme (Muhakeme) Yeteneği
1) Muhakeme düzeyi orta öğrenim düzeyindeki kişiler için % 5`in altında olmamalıdır.
2) Muhakeme düzeyi, yüksek öğrenim düzeyindeki kişiler için % 85`in altında olmamalıdır. % 85 ve üzeri düzeyde performans gösteren kişileri testin “gelişmiş” versiyonu uygulanır. Bu versiyondaki başarı düzeyi ise % 50`nin altında olmamalıdır.
Hız ve Mesafe Algılama
1) Hız ve mesafenin algılanması, verilen kritik seviyeden en fazla % 30 sapma göstermelidir. Daha yüksek sapmalar risk teşkil eder.
2) Algılamada erken tepki verilmesi esastır. Sürücülerin tehlikeden uzak kalacak şekilde temkinli davrandıklarını gösteren bir performans sergilemesi gerekir.
3) Tepkilerin her denemede bir tutarlılık göstermesi, hız ve mesafe algılama yeteneğinin yorumlanması için temel teşkil eder. Tahminler arası standart sapma yüksek olmamalı ve yoğunlaşma erken tahmin ya da geç tahmin yönünde olmalıdır.
Geniş Görüş Alanı İçinde Uyaran Fark Etme
1) 140 derecelik görüş alanı içinde, görsel alan ile yoğunlaşılan nokta arasındaki uzaklık milimetre cinsinden ve açısal değer olarak ölçülmelidir.
2) Görsel alan dışından gelen uyaranlara verilen tepkilerin hızı 2.00 saniyeden yüksek olmamalıdır.
3) Yoğunlaşma noktasında sunulan, yanıltıcı uyaranlara tepki verilememelidir. Yanıltıcı uyaranlara verilen tepkiler hatalı tepki olarak değerlendirilir; bunların sunulan kritik uyaranlara oranı % 40’dan yüksek olmamalıdır.
Şekil Algılamada Görsel Süreklilik
1) Testin tamamlanma süresi norm ortalamasının altında olmamalıdır.
2) Her işarete ortalama 90 saniyede tepki verilmelidir. 1 dakikanın üzerindeki bir sürede algılamanın gerçekleşmesi, kişinin şekle en az 5 kez baktığını ancak algılamanın gerçekleşmediğini gösterir.
3) Test genelinde bu sürenin tutarlı akışı, sürekli dikkatin göstergesidir.
4) Trafik işaretiyle aynı olmayan bir düğmeye basılarak tepki verilmesi hatalı cevap olarak değerlendirilmelidir. Hatalı tepkilerin test genelindeki uyaranlara oranı [[][[]][[][%]]] 20’yi geçmemelidir.
Tepki Hızı
1) Ölçümlerde 1.50 saniyeden daha uzun sürede verilen tepkiler geç tepki kabul edilir ve sürücünün tepki hızının düşük olduğunu gösterir.
2) Doğru tepkilerin, fark edilmesi gereken kritik uyaranlara oranı ortalama olarak % 50’nin altına düşmemelidir.
3) Sunum aralıkları dar olan testlerde atlanan uyaranların oranı, hatalı tepkilerin oranından daha yüksek olmamalıdır. Performans kalitesi, geç olsa da doğru tepki verilmesi, yetişilemeyen yerde uyaranın atlanması ile belirlenir.
Koordinasyon Düzeyi
1) Dikkat dağıtıcı olarak verilen uyaranların kişinin tepkisel tutarlılığını bozmaması gerekir. Yanıltıcı uyaranlara verilen tepkiler yanlış tepki olarak kabul edilir ve kabul edilebilirlik sınırı [%] 40`dır.
2) Hedeften sapma düzeyi (hata yüzdesi) % 40`ı geçmemelidir.
3) Koordinasyon faktör puanı norm grubunun % 50`lik diliminde yer almalıdır.
4) Grafiksel göstergede, her denemede testi tamamlama süresi giderek daha kısalmalı ya da aynı kalmalıdır. Performans kalitesi tutarlı şekilde iyileşme göstermelidir.
Psiko-teknik Değerlendirmede Kullanılacak Testlerin Genel Özellikleri
Psikoteknik değerlendirme sürecinde, uluslararası psikometrik standartlara sahip testler kullanılmalıdır. Bu standartlar aşağıda şunlardır;
a) Nesnellik: Test maddelerine verilecek yanıtların belirli olması ve puanlamada belirli ölçütlerin kullanılması, bu özelliğe göre, hazırlanacak bir soruya verilmesi gereken yanıtların son derece belirgin olması, sorunun cevabının tartışmalı olmaması.
b) Puanlama: Puanlama yönteminin standart olması, objektif sonuçlar elde edilebilmesi için, kişisel yorumu en aza indirgemiş olması.
c) Geçerliliğin yüksek olması: Ölçüm aracının ölçmek istediği şeyi hiç şaşmadan doğru olarak ölçmesi, testin kullanım amacına uygun olması, doğru seçilmiş bir test olması.
d) Güvenilirliğinin yüksek olması: Testin ölçtüğü nesne ya da özelliği her uygulanışında aynı duyarlılıkla ölçmesi, tutarlı ve kararlı olması.
e) Kapsamlı olması: Testin ölçülen konunun genelini iyi bir şekilde kapsaması.
f) Ayırt edici olması: Bir özelliğe sahip olan kişi ile olmayanı, yeteneği çok yüksek olan ile olmayanı birbirinden ayırt edebilmesi.
g) Kullanışlı olması: Kolay uygulanabilir, kolay anlaşılabilir ve puanlanabilir olması.
h) Uyarlama: Türkiye toplumuna uyarlamasının yapılmış olması.
ı) Standardizasyon: Farklı norm grupları için standardizasyonunun yapılmış olması. Testlerin kullanım amaçlarına göre, yorumlarda kullanılmak üzere, cinsiyet, yaş, eğitim, meslek, fiziksel ve psikolojik rahatsızlığa sahip kişileri içeren gruplara testlerin uygulanarak, ortalama puanların ve puan dağılımlarının belirlenmesi.
j) Bilgisayar Destekli Testler olması: Testlerin sunumu, puanlaması, yorumlanmasının bilgisayar aracılığıyla yapılması.
Bilgisayar Destekli Test Sistemlerinin Özellikleri
Bilgisayar destekli test sistemleri aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır;
a) Psikolojik yetenek, beceri ve kişilik testlerinin, teste katılanlara, bilgisayar ekranında veya bilgisayara bağlı yan gereçler ve paneller aracılığıyla sunulması,
b) Teste katılan kişiye ait tüm veri ve bulguların otomatik olarak bilgisayara kaydedilmesi,
c) Uygulamada standardizasyon sağlaması,
d) Test yönergelerinin standart olması,
e) Deneme aşamalarının standart sürede, adayın testi çok iyi anlamasını sağlayacak uzunlukta olması,
f) Test sorularının sunumunu eksiksiz sağlaması,
g) Uygulayıcıya en az ihtiyaç olmasını sağlayacak düzeyde bir otomasyona sahip olması,
h) Test sonuçlarının standart formata sahip raporlar halinde, bilgisayardan otomatik olarak alınması,
ı) Test bulguları ile oynanmasını engelleyen bir denetim mekanizmasına sahip olması (bulguların olumlu ya da olumsuz yönde değiştirilmesi ihtimaline karşı bir koruma sağlaması),
j) Testlerin kullanım amacına göre çeşitli versiyonlarının yaratılmasına imkan vermesi (yaş, ehliyet tipi, eğitim gibi çeşitli sürücü gruplarına özel testlerin kullanılmasına imkan vererek, adil bir sistem yaratılması),
Psiko-teknik Değerlendirme Test Sonuçları
Psikoteknik değerlendirme uygulamasını takiben test sonuçlarını içeren standart formattaki bilgisayar çıktısı alınır. Bu formatta aşağıdaki bilgiler yer almalıdır;
a) Testlerde yer alan her soruya ya da her uyarana verilen cevap ve tepkiler tek tek ve test bütününde değerlendirilmelidir.
b) Ölçümü yapılan yeteneğe ilişkin performansın kalitesi, tutarlılığı ve hızı ayrı ayrı belirtilmelidir.
c) Her yeteneğe ilişkin rapor ayrı olmalıdır.
d) Yorum yapma gereğini en aza indirmek üzere, testte elde edilen puanın norm grubu ile otomatik olarak karşılaştırmasını yapmalıdır. Norm grubu ise, Türkiye genelinden elde edilmiş tek bir norm grubu olmalı ve ifadesi Persentil ve T değeri üzerinden olmalıdır.
e) Raporlarda elde edilen verilerin grafik ifadesi de raporlarda yer almalıdır.
Psiko-teknik Değerlendirme Raporu
Test sonuçlarını içeren standart formattaki bilgisayar çıktısından kişiye uygulanan herbir test sonucundan elde edilen bulguların bir arada özetlendiği aşağıda özellikleri tanımlanan Psiko-teknik Değerlendirme Raporu düzenlenir.
Psikiyatri uzmanına iletilmek üzere, sekiz bölümden oluşan Psiko-teknik Değerlendirme Raporu düzenlenir. Bu raporun ilk 7 bölümünde sırasıyla bu Cetvelin “Psiko-teknik Değerlendirmede İncelenecek Sürücü Özellikleri” bölümünde yeralan herbir özelliğe yönelik uygulanan testlere ilişkin bulgu ve değerlendirmeler tanımlanır. Herbir özellik için; kullanılan test, bu test sonucu elde edilen değerler, değerlerin testin norm çalışması ile karşılaştırıldığında değerlendirme açısından ne ifade ettiği ve kişinin söz konusu yetenek düzeyi ile sürücülüğe devam etmesinde risk olup olmadığı belirtilir.
Raporun sekizinci ve son bölümünde ise; kişinin yedi alandaki yeteneğini ölçen testlerin bütünü sürücülük açısından değerlendirilerek, kişinin tüm yetenek alanlarındaki düzeyleri ile sürücülüğe devam etmesinde risk olup olmadığı belirtilir.
Psiko-teknik Değerlendirme Süresi
Sürücülere uygulanacak psiko-teknik değerlendirmenin asgari süresi 1 saattir.
Psiko-teknik Değerlendirme Ücreti
Özel ve resmi kuruluşlarda sürücüler için uygulanmakta olan psiko-teknik değerlendirme asgari ücreti, değerlendirmenin uygulandığı ilin il sağlık müdürlüğü tarafından, o ildeki uygulayıcıların ve ilgili meslek kuruluşunun görüşü alınarak, il umumi hıfzıssıhha kurulu kararı ile belirlenebilir. Asgari ücret belirlenmesindeki amaç haksız rekabet oluşmasının engellenmesi ve hizmet kalitesi standardının korunmasıdır.
Psiko-teknik Değerlendirme Merkezlerinin Denetimi
Psiko-teknik değerlendirme merkezlerinin bu Yönetmelikte tanımlanan usul ve esaslara uygun olarak hizmet sunmalarının sağlanması amacıyla, diğer kurum ve kuruluşların denetim hakları saklı kalmak kaydıyla, il sağlık müdürlüğü elemanlarınca yılda en az 1 kez denetlenmesi esastır. Denetimler, asli sorumluluk il sağlık müdürlüğünde olmak üzere, ilgili meslek kuruluşunun işbirliği halinde yürütülür.
Psikiyatri Uzmanı Muayenesi
Psikiyatri uzmanı muayenesinde, öncelikle 3 sayılı Cetvelin “Ruh ve Sinir Hastalıkları Muayenesi” bölümünde “Ruh Hastalıkları” başlığı altında tanımlanan sağlık şartlarındaki esaslara ek olarak, psiko-teknik değerlendirme raporunda yer alan bulguları dikkate alarak, kişinin; algılama, muhakeme etme, karar verme ve tepki verme ile ilgili bilişsel özelliklerinden araç kullanmasını engelleyecek ya da tehlikeli araç kullanmasına yol açabilecek özelliklerinin olup olmadığını araştırır.
Muayene sonucunda, psikiyatri uzmanı; psiko-teknik değerlendirme raporu ve psikiyatri muayenesinden elde ettiği bulguları birlikte değerlendirerek kişinin sürücü belgesinin geri verilmesinde sağlık şartları açısından sakınca olup olmadığını düzenleyeceği raporda belirtir.
