Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre son 10 yıllık dönemde; Türkiye’nin nüfusu 70.847.000’den 75.627.000’ne yükselmiştir. Aynı dönemde, Türkiye’deki motorlu kara taşıtı sayısı ise 8.903.843’ten, 16.666.792’ye çıkmıştır.(Anonim, 2012a) Türkiye’nin hem nüfus hem de ekonomik olarak büyümesine paralel olarak karayolları trafiği de artış göstermektedir. Türkiye’de karayolu trafiği il merkezlerinde büyük bir hızla artmaktadır. Şehir içi trafik kontrolü, trafik ışıkları, trafik işaretleri ve trafik denetleme birimleri tarafından düzenlenmektedir. Elektronik denetleme sistemleri az insan kaynağı kullanılarak, en fazla alanın, tüm zaman dilimlerinde kontrolünün yapılması sağlamak için geliştirmektedir.
Ülkemizde her yıl yaklaşık 5.000 insanımız trafik kazaları nedeniyle ölmekte, yüz binlerce insanımızın ise yaralanmakta ve sakat kalmaktadır. Trafik kazalarının önemli nedenlerinden biriside hız ihlalleridir ve hız arttıkça kazanın şiddeti de büyümektedir.
Bununla birlikte aracın limiti aşma hızına bağlı olarak, hızın 1 km/saat artmasıyla ölümlü kaza oranında yaklaşık %3 ile %8’lik bir artış olduğu belirlenmiştir. Buna karşılık ortalama hızın saatte sadece 5 km azaltılması sonucunda kazaların %15 azalacağını bildirilmektedir. (Kloeden, 1997)
Hızın riski artıran en önemli faktörlerden olduğunu Selçuk Üniversitesi Kazaları Araştırma, Önleme ve Uygulama Merkezi şu çalışmayı yaparak vurgulamıştır. Çalışmada, 90 kilometre hızla ağaca çarpma anı anlatılmıştır.
- Saniyenin ilk onda 1’inde, otomobilin tamponu kırılır. Dağılan parçalar, ağacın dört- beş santimetre içine saplanır.
- Saniyenin ikinci onda birinde radyatör çerçevesi ön camı parçalar. Arka tekerler yukarı doğru yükselir. Ön çamurluklar ağaca saplanır, şasenin arka kısmı kapıları sıkıştırır.
- Araç sürücüsünün vücudu öne hamle yapar. Bu hamlenin sürati, otonun kazadan önce sahip olduğu sürate eşittir. Sürücünün bacakları kırılır.
- Saniyenin üçüncü onda birinde sürücünün başı güneş perdeliğine çarpmıştır.
- Saniyenin dördüncü onda birinde, otomobilin ön kısmı 60 santimetre içeri göçmüştür. Arka kısımlar 55 kilometre hızla öne gelmektedir. Sürücü ise 90 kilometre hızla öne itilmektedir. Araba şaha kalkar.
- Saniyenin beşinci onda birinde hızın kuvveti, sürücüyü direksiyon miline iter.
- Saniyenin altıncı onda birinde çarpmanın şiddeti o kadar kuvvetlidir ki, sürücünün ayakkabıları fırlar. Fren pedalı yerinden çıkar. Sürücünün başı ön cama çarpar. Otonun arkası yere oturur ve tekerlekler zemini kazımaya devam eder.
- Otomobil deforme olur, başı cama çarpan ve direksiyon mili göğsüne saplanan sürücü ölür. Geçen zaman sadece bir saniyenin yedide biridir.
HIZ DENETLEME TEKNOLOJİLERİ
Bütün bu anlatılanlar ışığında hızın denetlenmesi gerekliliği doğmuş ve bununla ilgili teknolojiler geliştirilmiştir.
Günümüze kadar yaygın olarak kullanılan teknolojiler şunlardır;
- Radar (Doppler Effect) sistemleri
- Laser Yardımı ile Araç Hızı ölçme Sistemleri
- Taşınabilir Plaka ve Hız Okuma Sistemleri
- Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız ve Araç Tipi Tayini
- Koridor Hız Tespit Sistemi
Radar (Doppler Effect) Sistemleri
Radar radyo dalgasıdır. Yola uygun şekilde konuşlandırılmış radar aracı, kendisine doğru yaklaşan otomobile doğru radyo dalgaları gönderir. Gelen araca çarpıp yansıyan dalgalar, gidiş-dönüş zamanına göre gelen aracın hızını ölçer. (Şekil 2.1)
Şekil 2.1
Laser Yardımı ile Araç Hızı Ölçme Sistemleri
Bu sistem, Radar Dopper Effect sistemine benzemektedir. Radar Dopper Effect sisteminde kaynak ses dalgaları radyo frekansı yerine, lazer ışığını kullanılmaktadır. Lazer yöntemi, ışık sinyali ile hız ölçermeye dayanır. Sistem, gelen araca lazer ışığı gönderir.(Fotoğraf 2.2) Gelen araca çarpıp yansıyan ışığın gidiş-dönüş zamanına göre hız ölçümü yapılır. Bu sistemde de güç kaynağına bağlı olarak belli periyotlarda kalibrasyon gerekmektedir. Radar sisteminde kullanılan formül bu teknoloji içinde geçerlidir.
Fotoğraf 2.2
Taşınabilir veya Sabit Plaka ve Hız Okuma Sistemleri
Sistem sabit olarak karayolu üzerine ya da bir köprü üzerine yerleştirilerek, kamara ile gelen araçların plakaları okunmaktadır. Kamera üzerinde iki ayrı sanal çizgi çizilerek, çizgiler arası gerçek mesafeler ayarlanarak, iki çizgi arasına giren araçların plakaları okunarak, plakanın yer değişimi hesaplanır.
Endüktif Loop Teknolojisi ile Hız ve Araç Tipi Tayini
Asfalt altına yerleştirilen elektronik devre elemanı, üzerinden araç geçerken manyetik değişime göre hızı ölçer ve bu hız bilgisini bilgisayara gönderir. Bilgisayar üzerindeki yazılım, veri girişinden aldığı değerlerle aracın hızını ve uzunluğunu belirler. Ayrıca sisteme paralel çalışan bir plaka okuma sistemin ile bilgiler birleştirilir. (Şekil 2.4)
Şekil 2.4
Koridor Hız Tespit Sistemi
Ortalama Hız Yöntemi plaka tanıma sistemi teknolojisini temel alır. Bu sistemde, aynı yönde bulunan iki farklı noktadan plaka okuma sistemi ile geçen aracın fotoğraf bilgileri kameralar ile belirlenir ve zaman bilgisi kaydedilir, aradaki mesafeye bağlı olarak aracın hızı ölçülür.
Veri tabanına, kamera numarası, tanımlama sıra numarası, plaka, doğruluk oranı, resim, tarih, saat (salise) bazında kaydetmektedir.
Teknoloji ilerledikçe araç hızları da artmakta ancak ne kadar sağlam güvenliği yüksek araçlar üretilirse üretilsin yüksek hızın doğuracağı sonuçların önüne geçememektedir. Dolayısıyla devletlerin ilgili birimleri cezalandırma ile ya da eğitim ile yüksek hızın önüne geçmeye çabalamaktadır. Bunun için geliştirilen teknolojilerin önemi büyüktür ve giderek yaygın denetleme yapabilmeyi ve bunu daha az iş gücü kullanarak bu yaygın denetleme mekanizmasının işlemesine fayda sağlamaktadır.
Her ne kadar denetlenirsek denetlenelim bizim ve sevdiklerimiz hayatını önce biz düşünmeli ve denetlenmiyor bile olsak hızımızı yasalarla belirlenen sınırları geçmeyecek şekilde ayarlamalıyız. Unutmayalım ki yüksek hız sadece ölüme yapılan yolculuğu kısaltır.
Yasir Gültekin
Elektrik-Elektronik Mühendisi
Asya Trafik A.Ş.
