Yandex.Trafik, trafik durumuna dair sürekli güncelleştirilmekte olan bilginin Yandex.Haritalar servisi çerçevesinde geliştirilen şehir planları veya karayolu haritaları üzerinde kullanıcıya sunulduğu bir web servisidir. Karayolu trafiğinin sıkışık olduğu büyük şehirler için ayrıca trafik sıkışıklığı ortalama endeksini de belirleyen Yandex.Trafik, böylece sürücülerin şehirdeki trafik durumuna dair genel bir bilgiye ulaşmasına da yardımcı olur. Yandex.Trafik’in tam olarak nasıl çalıştığını aşamalı olarak anlatmaya çalışalım.
Yandex.Trafik’in veri kaynakları
Örneğin, Ankara’daki Büyükdere Caddesi’nde, can veya mal kaybının yaşanmadığı küçük bir trafik kazası olduğunu varsayalım. Bu kaza yüzünden var olan üç şeritten ikisinde trafiğin hiç ilerlemediğini düşünelim. Kaza yüzünden araçlar geriye kalan tek şeridi kullanarak trafikte daha yavaş ilerlemek zorunda kalırlar. Bu araçların bazılarında bulunan, Yandex.Trafik’e aracın değişen seyir durumuna dair bilgi gönderen özel verici cihazlar varsa, caddedeki seyirlerini yavaşlatan araçların sayısı arttıkça trafiğin sıkışık olduğuna dair servise bilgi veren mesajların sayısı ve sıklığı da artmaya başlar.
Bu anlık bilgiler Yandex.Trafik servisine, büyük araç filolarına sahip ve çözüm ortağı olan şirketlere ait binlerce araç tarafından sağlanır. Bu araçlarda GPS cihazları vardır ve araçlar, şehir veya ülke çapında sıkça seyahat etmektedirler. GPS cihazları, bulundukları aracın coğrafi koordinatlarını, hızını ve hareket ettikleri istikametlere dair verileri Yandex.Trafik sunucusuna iletir. Araç, araç sahibi veya sürücüsünün kimliğiyle ilgili bilgiler bu verilerin içinde kesinlikle yer almaz. Sistemin analiz programı alınan verileri işleyerek, hızı belirlemek üzere aracın hareket eğrisini hazırlar.
Bir Yandex kullanıcısının, yaşadığı şehrin trafik haritasının oluşması sürecine katılması için, GPS fonksiyonlu ve İnternet’e bağlanabilen bir cep telefonu veya PDA’ya sahip olması yeterlidir. Cihaza gerekli Yandex.Haritalar uygulamasını yükleyip “Trafik durumunu bildir” seçeneğini açık tutarak trafikteki hareketlerinize dair tüm veriyi sisteme iletebilirsiniz.
Rotaların işlenme yöntemi
Tüm GPS cihazları hareket halindeki bir nesnenin koordinatlarını tespit ederken bu işlem sırasında az da olsa hata yapabilirler. Bu hatalar yüzünden hareketi takip edilen araç gerçek rotasına göre, sanal ortamda birkaç metre “kaymış” gibi görünebilir. Bu durum sanal hareket eğrisinin doğru çizilmesini güçleştirir. Bu tür hataları düzeltmek için alınan araç koordinatları sistemin belleğindeki elektronik şehir planı ile karşılaştırılarak planda çok net belirlenmiş olan taşıt yolları koordinatlarına göre düzeltilir ve bu şekilde sistem belleğindeki aracın hareket eğrisi gerçeğe benzer hale gelir.
Bir yol kesitindeki trafik durumunun doğru algılanması için o kesitten geçen belli bir aracın hareket özelliklerinin, mevcut trafik durumuna uyup uymamasına da dikkat edilmesi gerekebilir. Bir aracın daha yavaş ilerlemesi veya durması, trafiğin sıkışık olmasından değil, sürücüsünün yolcu indirmesi veya bir dönüşü kaçırmamak için yavaş gitmesinden kaynaklanabilir. Yandex.Trafik’e bilgi sağlayan diğer birkaç araç da aynı anda aynı yol kesitinde serbest hareket ediyorsa, bahsedilen ilk araçtan alınan bilgiler, bu yol kesitindeki mevcut trafik durumunu yansıtmadığı için sistem tarafından otomatik olarak elenir. Diğer bilgiler sistem algoritması tarafından kontrolden geçirilip analiz edilir ve yapılan analiz sonucu ilgili yol kesitleri, oradaki trafiğin sıkışıklık derecesine göre “yeşil”, “sarı” veya “kırmızı” ile işaretlenir.
Verilerin kümelendirilmesi
Analiz edilmiş veriler daha sonra özel bir program sayesinde kümelendirilir. Program, çeşitli araçlardan toplanan bilgileri kısa bir sürede ortak bir şemaya toplar ve bu şemadaki bilgiler, Yandex.Haritalar’ın hem web servisine, hem de mobil sürümündeki Trafik Durumu katmanına yansıtılır.
Trafik sıkışıklığı derecelendirme sistemi
Oldukça yoğun bir trafiğe sahip olan İstanbul’daki trafik durumu sistem tarafından, 0 puan “yollar serbest” ve 10 puan “trafik ilerlemiyor” olmak üzere, 10 puanlık cetvele göre değerlendirilir. Bu indekse bakarak sürücüler A noktasından B noktasına ulaşabilmeleri için ne kadar süre gerekeceği tahmininde bulunabilirler. Örneğin, sistemin o an gösterdiği trafik sıkışıklığı derecesi 7 ise, yolculuk, serbest yollardakine göre aşağı yukarı iki kat daha uzun sürecek demektir.
Dereceler, birkaç aşamalı bir analiz işleminin sonucu olarak ortaya çıkar. Öncelikle serbest trafik koşullarında yolculuk süreleri belli olan trafik kontrol rotaları şehrin ana caddelerini kapsayacak şekilde belirlenerek, şehirdeki trafiğin genel sıkışıklık değerlendirmesi yapılır; ardından veri kümeleme programı, bütün kontrol rotalarındaki A ile B noktaları arasında fiili yolculuk sürelerinin serbest yoldaki yolculuk sürelerinden ne kadar farklı olduğunu hesaplayarak sonucu derecelendirir.
